Najczęściej pierwszym zetknięciem się ze stłuszczeniem wątroby, jest przeczytany opis wyniku USG jamy brzusznej, w którym można znaleźć enigmatyczny zapis o treści: „wątroba o podwyższonej echogeniczności/ wątroba hiperechogeniczna„. Wówczas, w głowie badanego rodzi się pytanie: Czy to jest groźne?
I tak, i nie. Groźne, jeśli zamierza zostawić wątrobę z „jej” problemem samą i wynikiem się nie przejmować, z nastawieniem „przecież doktor da leki”. Mniej groźne – w sytuacji, w której dochodzi do wniosku, że to w końcu jego/jej wątroba i zrobi, co trzeba aby ją „odtłuścić”.
Tylko jak to zrobić i czy to w ogóle możliwe?
Dołącz do czytelników newslettera i odbierz bezpłatne Kompendium, które pomoże Ci zrozumieć, co właściwie mówi Twój wynik lipidogramu. I co z tym zrobić.
1. Co to jest niealkoholowe stłuszczenie wątroby?
Jest to choroba (non-alcoholic fatty liver disease NAFLD), w której w środku komórek wątrobowych (hepatocytów) nadmiernie gromadzą się kwasy tłuszczowe i trójglicerydy. Dlaczego tak się dzieje?
Otóż zaburzeniu ulega równowaga pomiędzy napływem tych składników do hepatocytów i ich wytwarzaniem (dużo), a ich uwalnianiem do krwi w formie lipoprotein VLDL (mniej, niż by wypadało). Niczym w „Było sobie życie” kolejka do załapania się na wagonik VLDL rośnie, tworząc zastój w komórkach. O stłuszczeniu mówimy wtedy, kiedy minimum 5% komórek napakowana jest tłuszczami.
Wątroba o podwyższonej echogeniczności w USG (wątroba hiperechogeniczna)
Hellerhoff, CC BY-SA 3.0
2. Czy stłuszczenie wątroby boli, czyli co z objawami?
Objawów zazwyczaj nie ma. Jeśli już, to wynikają one z chorób współistniejących (np. cukrzyca). Nawet zaawansowane stłuszczenie ze stanem zapalnym i włóknieniem z reguły nie daje symptomów.
Sprawdź także: Czy zauważyłeś na skórze te objawy insulinooporności?
3. Jakie są powody stłuszczenia wątroby?
Fruktoza i glukoza
Jak pokazują badania1, jedną z kluczowych przyczyn stłuszczenia jest obecność fruktozy w diecie.
Cukier ten, przy udziale kwasu moczowego, zmienia metabolizm tłuszczów m.in. na ich jednoczesną: nadprodukcję w hepatocytach i hamowanie rozkładu2.
To tak jakby chochlik wpadł do łazienki, aby odkręcić na full wszystkie kurki z wodą, a następnie zatkał wszystkie odpływy.
Z takiej sytuacji nie wyjdziesz suchą stopą.
Zobacz także: 3 wyniki badań, które krzyczą „nie pij słodkich napojów”!
W czym obecna jest fruktoza?
Fruktoza jest obecna w owocach i miodzie oraz powstaje z glukozy w naszych komórkach. Ale jest także głównym składnikiem dwóch najczęściej stosowanych substancji słodzących:
- sacharozy (fruktoza + glukoza), czyli cukru stołowego
- syropu kukurydzianego o wysokiej zawartości fruktozy (HFCS), inaczej syropu glukozowo-fruktozowego (otrzymywanego też ze skrobii)
Jak pokazały badania na myszach3, karmienie wysokotłuszczową dietą z nielimitowanym dostępem do picia z glukozą i fruktozą, wywołuje stłuszczenie wątroby po 8-24 tyg. Następnie ulega ono progresji do zapalenia tego narządu, prowadzącego u 89% zwierzątek do rozwoju raka wątrobowokomórkowego po 32-52 tygodniach.
Połączenie diety wysokotłuszczowej z wysokowęglowodanową nasila efekt uszkodzenia wątroby4, podobnie jak wtórne zaburzenia mikrobioty jelitowej wywołane fruktozą5.
Co ciekawe, wydaje się że spożywanie owoców zawierających fruktozę nie powoduje stłuszczenia wątroby6. Najprawdopodobniej ze względu na mniejszą ilość tego cukru oraz zawarte w nich przeciwutleniacze, które działają ochronnie (flawonole, epikatechina, wit. C).
Tłuszcze trans
Tłuszcze trans powstają w trakcie przemysłowego „utwardzania” olejów roślinnych do formy półstałej lub stałej – wszelkiej maści margaryn i innych paskudztw wykorzystywanych do masowej produkcji wypieków i smażenia na głębokim oleju w barach i innych fast foodach.
Frytki, czipsy, rogaliki, pączki, ciastka, panierki różnych rodzajów i wiele, wiele innych – z tym wszystkim tłuszcze trans trafiają do naszych brzuchów.
W nieco mniejszych ilościach serwujemy je sobie smażąc na olejach roślinnych.
Badania gryzoni7 oraz ludzi8 pokazują, że tłuszcze trans:
- zwiększają oporność na insulinę
- podnoszą poziom enzymów wątrobowych
- działają prozapalnie, powodują stres oksydacyjny
- obniżają „dobry” cholesterol HDL i podnoszą „zły” LDL
- stymulują odkładanie tłuszczów w wątrobie
Wszystkie te mechanizmy leżą u podłoża rozwoju stłuszczenia wątroby – i wszystkich innych chorób metabolicznych również.
Sprawdź także: Czym grozi wysoki poziom insuliny?
Siedzący tryb życia
Brak aktywności fizycznej (definiowany m.in. jako liczba kroków <5000 na dobę), powoduje tak naprawdę podobne efekty, co tłuszcze trans, choć w całkiem innych mechanizmach.
Choroby metaboliczne
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby zazwyczaj występuje z innymi chorobami metabolicznymi, co wskazuje na ich wspólne przyczyny oraz wzajemne zaostrzanie się tych patologii. Po wejściu w ten krąg zależności – coraz trudniej się z niego wydostać. Bierzemy tu pod uwagę:
- cukrzycę t. 2
- insulinooporność
- otyłość (zwłaszcza trzewna)
- dyslipidemię
- nadciśnienie tętnicze
- PCOS, zespół policystycznych jajników
- dnę moczanową (hiperurykemię)
Sprawdź również: Jak odtłuścić wątrobę?
Alkohol
Do tego, że alkohol szkodzi wątrobie, chyba nie muszę Cię przekonywać? 😉
Domowy przepis na stłuszczenie wątroby:
1. weź człowieka z odpowiednimi genami
2. podawaj mu jak najczęściej słodkie napoje (w tym piwo)
3. dołącz dietę bogatą w tłuszcze (zwłaszcza trans) i węglowodany
4. daj mu smartfona, seriale i siedzącą pracę…
Czary mary i voila!
Efekt murowany.
4. Czym grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? Powikłania
Gdyby łazienka z powyższego przykładu była żywą istotą, to fakt ulegania zalaniu na pewno wywołał by u niej stres i próbowałaby sobie z nadmiarem wody poradzić.
A tym właśnie są nasze komórki wątrobowe, żywymi istotami, czy raczej elementami żywych istot, które mają zdolność do samoregulacji, w odpowiedzi na pojawiający się czynnik stresowy.
Niestety, ich reakcja na zalanie tłuszczem jest przyczyną pojawiania się powikłań stłuszczenia, których kolejność zobaczysz na poniższej grafice:
Początkowo mamy do czynienia z prostym stłuszczeniem wątroby, czyli:
NAFLD – niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
To ta sytuacja, w której woda powoli zalewa opisaną wyżej łazienkę, a właściwie co raz więcej łazienek w bloku, ale sytuacja nie wydaje się jeszcze krytyczna. Usunięcie chochlików – winowajców, zakręcenie kurków i odetkanie odpływów jest jak najbardziej możliwe i na miejscu. Jeśli jednak do tego nie dojdzie, to mamy:
NASH – stłuszczeniowe zapalenie wątroby
Wiele łazienek zostało doszczętnie zalanych, a ratownicy próbują dostać się do środka. Niestety jedyne co potrafią, to niszczyć ich ściany od zewnątrz powodując coraz więcej uszkodzeń i zostawiając gruz.
W tym momencie pozbywając się chochlików oraz odbudowując pomieszczenia – możesz doprowadzić swoją wątrobę do ładu.
Na tym etapie w nabitych tłuszczami, zestresowanych komórkach zaczyna rozwijać się stan zapalny, który jeśli nie ustanie, będzie prowadził do stopniowego włóknienia hepatocytów.
Uszkodzenie komórek może być widoczne w wynikach badań laboratoryjnych, jako podwyższone enzymy wątrobowe AspAt i AlAt.
Co pocieszające – nawet zaawansowane włóknienie może ustąpić w razie podjęcia leczenia. Jednym ze skutecznych narzędzi terapeutycznych jest Terapeutyczne ograniczanie węglowodanów.
Zdjęcie: Mika Baumeister
Stłuszczenie wątroby a marskość i rak wątrobowokomórkowy (HCC)
U części osób długotrwała demolka doprowadza do całkowitego zniszczenia budynku z brakiem możliwości jego odbudowy. Jeśli na tle przewlekłego włóknienia rozwinie się „blizna”, czyli marskość wątroby, to tracimy możliwość wyleczenia narządu. Dodatkowo, jednym z powikłań bywa rozwój nowotworu wątroby.
Miażdżyca i choroby naczyniopochodne
Jednak najgroźniejsze powikłania zazębiają się z powikłaniami innych chorób metabolicznych i skutkują windowaniem do nieba ryzyka sercowo-naczyniowego, czyli po ludzku – przyczyniają się do zawałów, udarów, nadciśnienia i innych miażdżycopochodnych plag naszych czasów.
Do pewnego momentu stłuszczenie wątroby jest odwracalne i całkowicie wyleczalne.
Nie przegap go!
5. Jak rozpoznać stłuszczenie wątroby?
To zależy od tego, na ile choroba rozhulała się w Twoim brzuchu.
Podstawowym badaniem jest USG jamy brzusznej, w którym widoczny będzie wspomniany wcześniej obraz wątroby o podwyższonej echogeniczności. Jednak obraz ten widoczny jest w USG dopiero w chwili, kiedy minimum 20% komórek wątroby uległo stłuszczeniu – czyli szału nie ma. Ale to i tak najlepsze badanie na pierwszy rzut.
Nieco lepszą diagnostykę zapewnia TK jamy brzusznej, chociaż też ciężko o ocenę wczesnych stadiów stłuszczenia. Na dodatek funduje dużą dawkę promieniowania (tyle, co 500-1000 zdjęć rtg płuc).
Zdjęcie: Denny Müller
Najdokładniejszą ocenę stłuszczenia wątroby umożliwia nam MR jamy brzusznej. Ze względu na wysoką cenę nie nadaje się on na badanie przesiewowe. Nie mniej, jeśli chcesz mieć największą pewność, co do obrazu swojej wątroby, a koszt nie gra większej roli – najlepiej zdecyduj się właśnie na rezonans magnetyczny.
W dokładnej diagnostyce na późniejszych etapach zaawansowania konieczna może być biopsja wątroby.
Jak zatem skutecznie wyleczyć i cofnąć stłuszczenie wątroby?
Dowiesz się z wpisu o 4 skutecznych sposobach leczenia stłuszczenia wątroby. 😉
Masz jakieś doświadczenia ze stłuszczeniem wątroby? Napisz w komentarzu! 🙂
Data wpisu: 27.06.2023 r.
Pamiętaj proszę, że artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Nie zastąpi osobistej konsultacji z zaufanym lekarzem.