Kenia, Brazylia, tajska dżungla, a może Sri Lanka? Zaplanowałaś egzotyczne wakacje, a tu nagła niespodzianka? A może dopiero myślisz nad kierunkiem i zastanawiasz się, czy taka podróż w ciąży z długim lotem samolotem jest bezpieczna? Ten wpis rozwieje Twoje wątpliwości.
Najbezpieczniejszym okresem na podróże w ciąży jest II trymestr. Zazwyczaj mijają już wtedy uciążliwe objawy z początku ciąży i ryzyko poronienia się zmniejsza.
Jednocześnie brzuch nie jest jeszcze na tyle duży, aby utrudniać aktywność, a termin porodu wciąż jest odległy.
Możesz bezpiecznie podróżować w ciąży, jeśli odpowiednio się do tego przygotujesz. Jak to zrobić?
Spis treści:
Dołącz do czytelników newslettera i odbierz bezpłatne Kompendium, które pomoże Ci zrozumieć, co właściwie mówi Twój wynik lipidogramu. I co z tym zrobić.
1. Przed podróżą w ciąży
Gdzie nie podróżować w ciąży?
Podróż w ciąży może stanowić zagrożenie przede wszystkim przez jej cel, a mniej przez np. sam lot samolotem. Nie wszystkie destynacje są rozsądnym wyborem dla kobiety ciężarnej. Jakich miejsc najlepiej unikać?
Unikaj podróży do rejonów występowania malarii, żółtej gorączki i wirusa zika oraz w miejsca o niskim standardzie sanitarno-higienicznym i słabym dostępie do opieki medycznej.
Podróż w ciąży: Żółta gorączka
Żółtą gorączkę wywołuje wirus przenoszony są przez komary z rodzaju Aedes (na zdjęciu powyżej). Choroba endemicznie występuje w strefie tropiku i subtropiku Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Do wielu krajów w tych strefach nie wjedziesz bez wcześniejszego zaszczepienia na min. 10 dni przed przyjazdem (mapki poniżej).
Szczepionka przeciwko żółtej febrze zawiera żywe (atenuowane) wirusy i nie powinna być stosowana u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią chyba, że jest to bezwzględnie konieczne (z powodu celu podróży) oraz po dokonaniu oceny ryzyka i korzyści.
Podróż w ciąży: Wirus Zika
Wirus zika to stosunkowo nowy patogen, przenoszony przez te same komary, co żółta gorączka. Ponadto, może on być przekazany drogą seksualną oraz – co najistotniejsze w przypadku ciąży – pomiędzy matką a płodem.
Objawy zakażenia nie są spektakularne – ok. 80% przypadków przebiega bezobjawowo, a u pozostałych osób mogą pojawić się objawy grypopodobne, wysypka czy zapalenie spojówek.
Jednak to, co powinno martwić Cię najbardziej to uszkadzające płód działanie wirusa (zwłaszcza we wczesnej ciąży), powodujące m.in. charakterystyczne małogłowie.
Co równie istotne, obecność RNA wirusa stwierdzono w nasieniu mężczyzn 28 dni po ustąpieniu objawów zakażenia1. Stąd zalecenie, by używać prezerwatyw lub nie uprawiać seksu przez całą ciążę.
A jeśli dopiero planujesz koncepcję: by odczekać co najmniej 3 miesiące po powrocie lub wystąpieniu objawów, zanim spróbujesz zajść w ciążę ze swoim partnerem2.
Epidemie odnotowano na wyspach Pacyfiku (m.in. Polinezja Francuska), w Azji Południowo-Wschodniej, od 2015 r. ogniska stwierdzane są w Brazylii i innych krajach Ameryki Południowej i Środkowej (m.in. Kolumbia, Salwador).
W 2016 r. wirus dotarł na Karaiby i południe USA (Floryda, Teksas). Szczepionki brak, zalecana ochrona przed komarami.
Podróż w ciąży: Malaria
Malarię wywołują pierwotniaki z rodzaju Plasmodium, przenoszone przez komary z rodzaju Anopheles. 95% przypadków dotyczy Afryki (zwłaszcza Nigerii, Demokratycznej Republiki Konga, Ugandy i Mozambiku), wysokie ryzyko obecne jest również w Papui-Nowej Gwinei.
Poza tym obecna jest w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej (głównie w Indiach, patrz: mapka poniżej).
Malaria jest jedną z najgroźniejszych chorób tropikalnych, która na dodatek u ciężarnych ma cięższy przebieg, wysoką śmiertelność (50% kobiet w przypadku ciężkiego przebiegu!) oraz groźne powikłania dla matki i płodu.
Zdjęcie: Mariola Grobelska
Turyści udający się w rejony endemiczne przyjmują profilaktycznie leki przeciwmalaryczne, jednak nie chronią one w 100% przed zachorowaniem. U podróżnych w ciąży dopuszczalne jest stosowanie chlorochiny, hydroksychlorochiny oraz meflochiny.
Jak w przypadku wszystkich chorób przenoszonych przez komary, konieczna jest ochrona przed tymi insektami.
Zdjęcie: Centers for Disease Control and Prevention
Miejsca o niskim standardzie sanitarno-higienicznym i słabym dostępem do opieki medycznej
Im niższy standard tym większe ryzyko, że złapiesz jakieś paskudztwo powodujące biegunkę czy wymioty, które prowadzą do odwodnienia.
Zagrożeniem są też inne choroby mające ciężkie powikłania dla ciężarnej i płodu (WZW A,E; listerioza, toksoplazmoza).
Dostęp do zaplecza medycznego jest dla Ciebie w okresie ciąży szczególnie ważny.
Nie chodzi o to, aby gryźć paznokcie ze strachu, że coś złego się wydarzy, ale odpowiedzialność wymaga, abyś zorientowała się jaka jest odległość od punktów opieki medycznej i szpitali oraz ich standard.
Weź pod uwagę, że w krajach rozwijających się może brakować niektórych leków (np. szczepionek czy immunoglobuliny przeciwko wściekliźnie) oraz sprzętu.
Koniecznie zadbaj o wykupienie odpowiedniego ubezpieczenia medycznego.
Rozważając konkretny cel wyprawy zawsze zadaj sobie pytanie: „Czy to jest miejsce, w którym chcę być leczona, jeśli zajdzie taka konieczność?”
Konsultacja lekarska przed podróżą w ciąży
Ginekolog
Lekarz oceni przebieg ciąży, stan płodu i sprawdzi, czy nie występują u Ciebie przeciwwskazania do podróży.
Przeciwwskazania do podróży w ciąży to3:
- przedwczesne oddzielenie się łożyska
- ryzyko poronienia
- ryzyko porodu przedwczesnego
- poronienie w wywiadzie
- podejrzenie ciąży pozamacicznej
- krwawienie z dróg rodnych
- toksemia
- ciąża mnoga
- ograniczenie wzrostu płodu
- łożysko przodujące lub inne jego nieprawidłowości
- wiek <15 i >35 rż.
– Nie, nie. To planowane imię, a nie cel wakacji.
Lekarz medycyny podróży
Na konsultację zgłoś się min. 8 tygodni przed wyjazdem. Lekarz przedstawi zagrożenia związane z pobytem w kraju docelowym i zaproponuje Ci ewentualną profilaktykę.
Szczepienia najlepiej wykonaj przed ciążą. Jeśli jednak jest już za późno 🙂 weź pod uwagę, że nie zalecamy ich wykonywania w I trymestrze.
Przez cały okres ciąży przeciwwskazane są też szczepionki z żywymi patogenami (jak wspomniana wcześniej szczepionka przeciwko żółtej gorączce).
Lekarz rodzinny/internista lub konkretny specjalista
Jeśli cierpisz na choroby przewlekłe i przyjmujesz leki, skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym. Różne stany mogą wykluczać dalekie podróże w ciąży, np. ciężka niedokrwistość czy zaostrzenie astmy.
Warto mieć też zaświadczenie o chorobach i lekach (najlepiej po angielsku lub w języku kraju docelowego).
Jakie dokumenty medyczne zabrać ze sobą w podróż w ciąży?
- kopię karty ciąży
- ostatnie wyniki badań
- informację o chorobach przewlekłych i ewentualnych uczuleniach (po angielsku)
- listę przyjmowanych leków
- Międzynarodową Książeczkę Szczepień (International Certificate of Vaccination and Prophylaxis), przy obowiązku szczepień w danym kraju
2. W trakcie podróży
Profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ)
To bardzo ważna sprawa, nie pomijaj tego akapitu!
Ciąża jest jednym z czynników zwiększających ryzyko prozakrzepowe. Jeśli dodatkowo np. masz >40 lat, żylaki, otyłość, trombofilię lub przebyłaś już kiedyś ŻChZZ to Twoje ryzyko jest jeszcze większe.
Ponieważ przy podróży różnymi środkami transportu dochodzi do dłuższego unieruchomienia w pozycji siedzącej, co także zwiększa zagrożenie, to tym bardziej musisz się zainteresować tym zagadnieniem.
Co zrobić, by go uniknąć?
W ramach profilaktyki ŻChZZ w podróży, a także rozwoju niewydolności żylnej i żylaków przez cały okres ciąży – stosuj pończochy lub rajstopy uciskowe 2 stopnia kompresji (15–30 mm Hg na poziomie kostek).
Ponadto:
- pij dużo płynów bezkofeinowych, najlepiej wody, przed podróżą i w trakcie jej trwania (norma w ciąży to 3-4 litry na dobę)
- unikaj kawy
- w miarę możliwości rób częste przerwy w siedzeniu, kilkuminutowy spacer
- Siedząc, wykonuj ćwiczenia „pompowania” – unoś i opuszczaj przednią część stopy trzymając piętę na podłodze i „napinając” przy tym mięśnie łydki
- załóż luźne ubrania i wygodne buty
- jeśli w trakcie konsultacji przed podróżą lekarz ocenił, że zastosowanie heparyny jest u Ciebie wskazane – zastosuj ją zgodnie z zaleceniami
Zdjęcie: Łukasz Maźnica
Sprawdź również: Otyłość – czy masz ją w genach? Na tropie genów otyłości
Podróż samolotem w ciąży zazwyczaj nie wymaga profilaktycznego stosowania heparyny. Zawsze rozpatrujemy każdy przypadek indywidualnie, uwzględniając też ryzyko krwawienia.
Zgodnie z polskimi wytycznymi4 rozważamy takie postępowanie u kobiet ciężarnych z dużym ryzykiem ŻChZZ podróżującym samolotem na długiej trasie >8 h, szczególnie w klasie ekonomicznej.
Podróż w ciąży samochodem
W czasie podróży w ciąży autem rób częste postoje, aby rozprostować nogi i mięśnie pleców.
Kwestią sporną pozostaje używanie przez ciężarną pasów bezpieczeństwa. Zgodnie z polskim prawem5, kobieta w widocznej ciąży nie ma obowiązku ich zapinania.
Czy to dobre rozwiązanie?
Zdecydowanie nie! Statystyki pokazują, że rodzaje urazów brzucha są takie same w obu grupach kobiet, ale ciężarne zapinające pasy doznają mniejszej ciężkości urazów, rzadziej wymagają pilnej operacji i krócej pozostają w szpitalu6.
A jak prawidłowo używać pasów w ciąży?
Pas biodrowy (dolną, poziomą część) należy umieścić jak najniżej pod wystającą częścią brzucha (na wysokości kolców biodrowych), a pas barkowy (część poprzeczna) z boku brzucha, między piersiami i nad środkową częścią obojczyka7.
W handlu dostępne są specjalne adaptery do pasa na okres podróży w ciąży, które trzymają go we właściwym położeniu. Więc – zero wymówek 🙂
Podróż w ciąży samolotem
Większość linii lotniczych zezwala na lot do 36 tyg. ciąży przy ciąży pojedynczej i do 32 tyg. przy ciąży mnogiej.
Jednakże po 28 tygodniu ciąży musisz mieć odpowiednie zaświadczenie potwierdzające zdolność do lotu od położnej lub lekarza (MEDIF – Medical Information Form).
A kiedy nie powinnaś lecieć samolotem?
Podróż samolotem w ciąży – przeciwwskazania:
- zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego z dusznością spoczynkową
- odma opłucnowa
- niestabilna choroba wieńcowa
- niedawno przebyty zawał serca lub udar mózgu
- ciężka niedokrwistość (Hgb <8 g/dl)
- nieleczone psychozy
- choroby zatok przynosowych i nosa
- żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
Przed lotem oraz w jego trakcie pij duże ilości wody. Najwygodniejszym miejscem będzie to od strony przejścia, abyś mogła swobodnie wstawać.
Rób to minimum 1 x na godzinę, z resztą przy odpowiednim nawadnianiu i tak będziesz często wstawać do toalety 🙂
Podróż w ciąży statkiem
Większość linii wycieczkowych ogranicza podróże po 24 tygodniu ciąży. Gdy planujesz dłuższy rejs statkiem, upewnij się, że na pokładzie będzie obecny personel medyczny i czy są warunki do ewakuacji w stanach nagłych. Zwracaj szczególną uwagę na higienę rąk i żywności.
Najlepiej by było, gdyby nie był to Twój pierwszy w życiu rejs, w trakcie którego dowiesz się, że cierpisz na chorobę morską. Wymioty nie tylko popsują całą podróż, ale też mogą prowadzić do odwodnienia.
Zdjęcie: Demba JooB
Podróż w ciąży pociągiem
Z wielu środków transportu, do podróży w ciąży, pociąg wydaje się całkiem niezła opcją. Co prawda do Kambodży nim nie dojedziesz, jeśli nie chcesz tak spędzić połowy ciąży 😉 Ale do mniej odległych destynacji pociąg może konkurować z samochodem.
Przez prawie całą podróż możesz spacerować po pojeździe, toaleta zawsze jest w pobliżu. Istnieje możliwość zamówienia kuszetki lub miejsca w wagonie sypialnym, aby w miarę wygodnie przespać część drogi.
Jest to też dużo bezpieczniejsza forma transportu niż jazda samochodem. Warto rozważyć 🙂
Sprawdź również: Leczenie naturalne Helicobacter pylori. Jak leczyć dzieci i kobiety w ciąży?
3. W trakcie pobytu
Specyficzne aktywności w trakcie podróży w ciąży
Nurkowanie w ciąży
Pływanie i nurkowanie z rurką w czasie ciąży są na ogół bezpieczne, ale zgłaszano, że upadki podczas jazdy na nartach wodnych powodują wstrzyknięcie wody do kanału rodnego.
Większość ekspertów odradza nurkowanie ze względu na ryzyko zatorowości gazowej u płodu podczas dekompresji.
Przebywanie na dużej wysokości
Unikaj długotrwałego przebywania na wysokości >2500 m n.p.m., ponieważ zwiększa ryzyko ciężkich powikłań takich jak przedwczesne oddzielenie się łożyska czy obumarcie płodu8.
Jazda na zwierzętach, rowerach, motocyklach, wspinaczka
Wszystkie te aktywności wiążą się z ryzykiem upadków i urazów, więc lepiej odłóż je na „później” 🙂
Ochrona przed komarami i zakażeniami w ciąży
Biegunka
To problem, którego niestety łatwiej nabawisz się będąc w ciąży, ponieważ przez ten okres sok żołądkowy ma niższą kwasowość, a przez to słabiej tępi mikroby, które do niego wpadają.
Biegunka w podróży najczęściej ma podłoże bakteryjne i zazwyczaj łagodne nasilenie. Unikanie odwodnienia jest bardzo ważne ze względu na płód!
Co możesz zrobić by zminimalizować ryzyko infekcji?
- Często myj ręce. Zawsze przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety. Miej przy sobie żel antybakteryjny, którego możesz użyć w przypadku braku wody lub mydła.
- Pij tylko butelkowane napoje lub wodę przegotowaną.
- Unikaj dodatku lodu w napojach
- Unikaj niedogotowanej żywności, w tym tej oferowanej przez ulicznych sprzedawców, zwłaszcza mięsa i owoców morza
- Nie jedz potraw długo leżących poza lodówką, niedogotowanych jajek, sosów, surowych sałatek
- Myj, wycieraj i obieraj ze skórki owoce i warzywa
- Spożywaj tylko pasteryzowane mleko i sery
- Myj zęby wodą butelkowaną lub przegotowaną
Jeśli pomimo wszystko dopadnie Cię biegunka pamiętaj, że najważniejsze jest nawadnianie. Zazwyczaj wystarczy nawadnianie wodą, rozcieńczonymi sokami owocowymi (np. sok jabłkowy z wodą w proporcji 1:1), napojami izotonicznymi, zupą (nie zalecamy wywaru mięsno-warzywnego).
Przy większym nasileniu objawów sprawdzi się doustny płyn nawadniający w saszetkach, do rozrobienia z wodą (np. Orsalit). Przygotowany roztwór przechowuj w lodówce i popijaj często, małymi porcjami.
Jeśli nie jesteś w stanie uzupełniać płynów drogą doustną, pojawiła się gorączka lub biegunka ma cięższe nasilenie – koniecznie skonsultuj się z lekarzem w miejscu pobytu.
Zdjęcie: Maroko, Frida Aguilar Estrada
Profilaktyka przed ukłuciami komarów
Jeśli mimo wszystko decydujesz się na podróż w tropiki i starcie z tamtejszymi moskitami, to musisz się uzbroić w odpowiedni oręż.
Przyda się również przeciwko naszym komarom, kiedy próbują zjeść Cię żywcem nad jeziorem czy w lesie 🙂
- stosuj repelenty odstraszające owady z 20% ikarydyną lub 10-30% IR3535. Nie stosuj DEET, gdyż działa toksycznie na płód.
- noś jasną odzież z długimi nogawkami i rękawami, bawełniane chusty i szale zakrywające jak największą powierzchnię skóry
- przed wyjazdem możesz zaimpregnować odzież i obuwie preparatem z owadobójczą permetryną, która działać ma wg. producenta do 6 tyg/6 prań
- zadbaj o obecność moskitier i siatek ochronnych w oknach i kratkach wentylacyjnych. Najlepiej jednak wybrać klimatyzowane miejsce ze szczelnymi oknami i drzwiami.
- śpij pod szczelną moskitierą, jej brzegi zawiń pod materac. Dodatkowe zaimpregnowanie jej środkiem z permetryną zwiększy skuteczność ochrony.
- pamiętaj, że komary z rodzaju Aedes są aktywne w ciągu dnia, zwłaszcza o poranku oraz późnym popołudniem, więc repelentów musisz używać stale
- zwróć uwagę na obecność pojemników, beczek, starych opon, kałuż i innych rzeczy ze stojącą wodą w środku, ponieważ jest to wylęgarnia komarów
Do nieskutecznych sposobów ochrony przed komarami należą: spożywanie witaminy B lub czosnku, ultradźwięki, pułapki świetlne.
Kiedy pilnie szukać pomocy medycznej w podróży w ciąży?
Zasadniczo w każdej sytuacji zdrowotnej, która budzi Twoją wątpliwość. Sama najlepiej znasz swoje ciało. Jeżeli natomiast zauważysz u siebie któryś z poniższych stanów niezwłocznie szukaj lekarza:
- jeśli wystąpią skurcze lub przedwczesny poród
- przy objawach zakrzepicy żył głębokich (np. nietypowy obrzęk nóg i ból łydki lub uda)
- przy objawach zatorowości płucnej (np. nietypowa duszność)
- przy odwodnieniu, ciężkiej biegunce, silnych wymiotach
- gdy pojawi się silny ból miednicy lub brzucha
- przy objawach stanu przedrzucawkowego (np. silne bóle głowy, nudności i wymioty, nietypowy obrzęk, zmiany widzenia)
- przy przedporodowym pęknięciu błon płodowych
- jeśli wystąpi krwawienie z pochwy
Życzę Ci udanej i bezpiecznej podróży oraz wspaniałych wspomnień. Być może po raz ostatni tak beztroskich 🙂
To dokąd wybierasz się w tym roku? 🙂
Data wpisu: 16.05.2023 r.
Pamiętaj proszę, że artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Nie zastąpi osobistej konsultacji z zaufanym lekarzem.