5.11.2023 r.
Terapeutyczne ograniczanie węglowodanów (TOW; Therapeutic Carbohydrate Restriction, TCR) jest sposobem leczenia żywieniowego chorób metabolicznych (zwanych też dietozależnymi), który daje świetne rezultaty w leczeniu takich chorób jak: cukrzyca t. 2, otyłość czy stłuszczenie wątroby.
Jak to działa, jakie przynosi efekty i kto może skorzystać na tej formie leczenia? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym tekście 🙂
Dołącz do czytelników newslettera i odbierz bezpłatne Kompendium, które pomoże Ci zrozumieć, co właściwie mówi Twój wynik lipidogramu. I co z tym zrobić.
1. Na czym polega Terapeutyczne ograniczanie węglowodanów?
TOW jest metodą leczenia z wykorzystaniem diety niskowęglowodanowej (Low Carb, w tym diety ketogenicznej) w chorobach, w których udowodniono naukowo terapeutyczne efekty takiego postępowania.
Poziom „cięcia” ilości węglowodanów jest różny – w zależności od preferencji pacjenta i oczekiwanych rezultatów, ale zawsze jest ich <130 g/dobę.
Cel ten osiągasz poprzez ograniczenie w jadłospisie:
- cukru oraz wszystkich produktów, które go zawierają (np. słodkie napoje, słodkie jogurty, słodkie desery, miód, soki)
- ziaren zbóż – ryż, pszenica, owies, kukurydza
- produktów z ziaren zbóż, np. z mąki – płatki zbożowe, owsianka, makarony, chleb, wypieki
- warzyw skrobiowych – ziemniaki, bataty
- warzyw strączkowych i owoców – ograniczone ilości mogą być spożywane przy mniejszej restrykcji poziomu węglowodanów
A kiedy warto rozważyć tego rodzaju terapię?
2. Terapeutyczne ograniczanie węglowodanów – dla kogo?
Istnieje szereg danych potwierdzających skuteczność TOW1.
Tego rodzaju dietoterapia może sprawdzić się u Ciebie, jeśli masz któryś z poniższych problemów:
- otyłość 2
- stan przedcukrzycowy (HbA1c 5,7-6,4%) lub cukrzycę t.2 (HbA1c 6,5% i więcej)3
- insulinooporność 4
- zespół metaboliczny
- stłuszczenie wątroby (NAFLD, MASLD)5
- czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych6, jak:
- wysokie ciśnienie tętnicze
- zaburzenia lipidowe: wysoki poziom trójglicerydów i/lub niski poziom HDL
Ponadto pojawia się coraz więcej doniesień o korzystnym wpływie diet niskowęglowodanowych przy leczeniu: trądziku, zespołu policystycznych jajników, niektórych chorób neurologicznych, a także zmniejszaniu ryzyka rozwoju nowotworów.
Zobacz również: Twój wynik pokazuje zbyt wysoki poziom insuliny po 2 godzinach po obciążeniu glukozą lub na czczo? Sprawdź, czy jest się czego bać!
Jak bezpiecznie stosować TOW?
Jeśli jesteś zainteresowan_ tą metodą leczenia, to koniecznie wdrażaj ją pod okiem lekarza!
Zwłaszcza wtedy, kiedy przyjmujesz jakiekolwiek leki, ponieważ niektóre z nich mogą wymagać zmniejszenia dawki (np. insulina) lub całkowitego odstawienia (np. inhibitory SGLT-2) jeszcze przed rozpoczęciem diety!
Terapeutyczne ograniczanie węglowodanów to silne narzędzie lecznicze, w trakcie którego konieczne jest redukowanie dawek niektórych leków (np. na nadciśnienie czy cukrzycę), a niekiedy całkowite ich odstawienie.
3. Rodzaje terapeutycznego ograniczania węglowodanów
Jak już wspomniałam, terapeutyczne ograniczanie węglowodanów odnosi się do ograniczenia zawartości tego makroskładnika w dziennej diecie poniżej 130 g.
Rozróżniamy jednak kilka rodzajów diety, w zależności od stosowanej restrykcji:
- VLCK (very-low carbohydrate ketogenic) – bardzo nisko węglowodanowa dieta ketogeniczna, w której ilość węglowodanów nie przekracza 30 g na dobę.
- LCK (low-carbohydrate ketogenic) – niskowęglowodanowa dieta ketogeniczna z zawartością węglowodanów 30-50 g/dobę.
- RC (reduced-carbohydrate) – dieta ze zredukowaną ilością węglowodanów do 50-130 g/dobę.
W zależności od celu zdrowotnego, jaki chcesz osiągnąć stosując TOW (np. remisja cukrzycy t.2, redukcja masy ciała, zmniejszenie ryzyka chorób metabolicznych), poziom ograniczenia spożycia węglowodanów może się różnić.
U wielu osób już przy redukcji <50 g/dobę organizm przestawia się z metabolizmu „glukozocentrycznego” na „tłuszczocentryczny” i zaczyna używać jako głównego paliwa kwasów tłuszczowych oraz ketonów z nich powstających.
U niektórych jednak osiągnięcie ketozy odżywczej wymaga większej redukcji, przynajmniej na samym początku.
Sprawdź również: Dirty keto vs. clean keto – co to jest?
4. Przeciwwskazania do terapeutycznego ograniczania węglowodanów
Istnieją sytuacje, w których terapeutyczne ograniczanie węglowodanów nie będzie dobrym pomysłem.
Do przeciwwskazań stosowania tego rodzaju diety należą:
- pacjent z zaostrzeniem choroby podstawowej, w niestabilnym stanie klinicznym
- choroba von Gierke (glikogenoza t.I)
- niedobór karnityny
- choroby genetyczne związane z zaburzeniami metabolizmu kwasów tłuszczowych: CPT, CATD, VLCAD, LCHAD, MCAD, HADH, niedobór PC
- ostra porfiria przerywana
5. Efekty zastosowania terapeutycznego ograniczania węglowodanów
Jeśli zastosujesz TOW konsekwentnie, to masz szansę poprawić wiele parametrów zdrowia metabolicznego7.
Redukcja masy ciała i zmniejszenie obwodu talii
Terapeutyczne ograniczanie węglowodanów, zwłaszcza w formie diety ketogenicznej VLCK, jest świetnym narzędziem odchudzającym.
Wiele badań udowadnia, że pacjenci stosujący tego rodzaju żywienie tracą więcej na wadze w ciągu pierwszych 3–6 miesięcy, niż osoby stosujące inne diety.
Dlaczego tak się dzieje?
Istnieje kilka teorii, które tłumaczą te obserwacje:
- wysoka zawartość białka w tej metodzie odżywiania powoduje większą sytość i zmniejszenie apetytu8, dzięki czemu w diecie VLCK i LCK zazwyczaj nie ma konieczności narzucania deficytu kalorycznego, ponieważ odbywa się on niejako spontanicznie
- obecność ciał ketonowych we krwi prawdopodobnie również tłumi apetyt9
- część ciał ketonowych wydalana jest z moczem, potem, kałem i wydychanym powietrzem
- niski poziom insuliny powoduje hamowanie powstawania kwasów tłuszczowych (lipogenezy) i ułatwia ich utlenianie (lipolizę)
- większe zużycie energii na wytwarzanie glukozy z białek czy glicerolu pochodzącego z tłuszczów (glukoneogeneza)10
Poprawa profilu lipidowego
Terapeutyczne ograniczenie węglowodanów prowadzi do obniżenia poziomu trójglicerydów oraz podniesienia HDL-C (zwanego „dobrym cholesterolem”, chociaż to bardzo niefortunna nazwa)11,12.
Wpływ TOW na poziom LDL-C może być różny. Niekiedy powoduje obniżenie, a niekiedy wzrost LDL.
Zależy to częściowo od poziomu spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych, BMI oraz uwarunkowań osobniczych (np. fenotyp Lean Mass Hyper-Responder), ale dokładnej zależności, póki co, nie znamy.
Więcej na temat fenotypu LMHR przeczytasz tutaj.
Wycofanie insulinooporności, stanu przedcukrzycowego i cukrzycy t. 2 (lub znaczna poprawa kontroli choroby)
Stosując terapeutyczne ograniczanie węglowodanów w ww. stanach można osiągnąć następujące efekty13:
- obniżenie odsetka hemoglobiny glikowanej HbA1c14
- normalizację poziomu glukozy we krwi, bez dużych wahań15
- zmniejszenie (lub całkowite odstawienie) insuliny i innych leków przeciwcukrzycowych16
Zobacz również: Sprawdź, czy insulinooporność powoduje u Ciebie te objawy skórne!
Obniżenie ciśnienia tętniczego
Dieta niskowęglowodanowa stosowana w TOW może skutkować obniżeniem wysokiego ciśnienia tętniczego. Efekt ten u osób z cukrzycą t. 2 i otyłością jest większy, niż przy zwyczajowo zalecanej w tym przypadku diecie DASH17.
Co ma wpływ na taki efekt?
U osób z wysokim poziomem insuliny i insulinoopornością wywołanymi m.in. wysoko węglowodanową dietą i siedzącym trybem życia, rozwijają się pewne mechanizmy zwiększające ciśnienie tętnicze:
- dochodzi do zatrzymywania nadmiaru sodu w organizmie
- przerasta (staje się grubsza) błona mięśniowa naczyń krwionośnych
- wzmaga się aktywacja układu współczulnego
- zaburzeniu ulega uwalnianie tlenku azotu w endothelium naczyń krwionośnych
Terapeutyczne ograniczenie węglowodanów prowadzi m.in. do obniżenia zbyt wysokiego poziomu insuliny, a tym samym do odwrócenia tych patologii i obniżenia ciśnienia krwi.
Wycofanie stłuszczenia wątroby
Ponieważ większość powstających w wątrobie (i gromadzonych w jej komórkach) tłuszczów powstaje z przyjętych z pokarmem węglowodanów (tzw. de novo lipogeneza), zastosowanie TOW – nawet przy braku równoczesnego ubytku masy ciała – prowadzi do18:
- zahamowania powstawania kwasów tłuszczowych w wątrobie (lipogenezy)19
- zużywania zgromadzonych w komórkach wątroby tłuszczów
- „odtłuszczenia” wątroby
Zobacz również: Czy stłuszczenie wątroby jest odwracalne? Poznaj 4 skuteczne metody!
Leczenie naturalne chorób metabolicznych
Korzyści zdrowotne z zastosowania TOW u osób ze wskazaniami są niezaprzeczalne.
Ponieważ węglowodany nie są niezbędnym makroskładnikiem do dostarczania z zewnątrz, to dobrze zaprojektowana, różnorodna dieta niskowęglowodanowa np. w modelu śródziemnomorskim, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.
Zwłaszcza w obliczu efektów zdrowotnych, jakie wnosi u chorych metabolicznie osób.
Jeśli jesteś zwolennikiem/zwolenniczką leczenia naturalnego, to terapeutyczne ograniczanie węglowodanów może być odpowiednie dla Ciebie. Bardziej naturalnie – niż podczas nakładania jedzenia na talerz – leczyć się już nie da! 😉
Ważne, aby przed oraz w trakcie leczenia pozostawać pod opieką lekarza, który w razie potrzeby dostosuje dawki leków i/lub zaleci modyfikacje w stosowanej diecie.
Masz pytania o TOW?
Pytaj w komentarzach na dole strony! 🙂
Pamiętaj proszę, że artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny, nie jest poradą lekarską. Nie zastąpi osobistej konsultacji z zaufanym lekarzem.
Bibliografia:
- Wytyczne kliniczne dotyczące terapeutycznego ograniczenia węglowodanów Society of Metabolic Health Practitioners